Inscenizacja walki neandertalczyków z niedźwiedziem jaskiniowym. Jaskinia w miejscowości Dordogne we Francji. (BE&W)
Zabijali je, gdy były pogrążone w hibernacji albo ledwo z niej się wybudziły. Możliwe, że w tym drugim przypadku zastawiali pułapkę przed wejściem do jaskini. Osłabione po zimowym śnie niedźwiedzie nie miały siły walczyć.
„Niedźwiedź jaskiniowy i brunatny oraz neandertalczycy konkurowali w Europie o zasoby (schronienie i żywność)” - tłumaczą w „Journal of Archaeological Science” naukowcy z Włoch. Zdaniem autorów publikacji te wielkie drapieżniki „odgrywały ważną rolę w organizacji nomadycznych neandertalskich grup łowieckich”.
Mocny przeciwnik
Uczeni twierdzą, że niedźwiedzie jaskiniowe, które opanowały Europę podczas ostatniej epoki lodowcowej, były wówczas najbardziej niebezpiecznymi ssakami.
„Przeciętne dorosłe samce były rozmiarów dzisiejszych grizli” – podkreślają w artykule. Ważyły średnio 600 kg, a niektóre osobniki nawet tonę. Żyły od 20 do 30 lat.
Samice były dużo mniejsze – osiągały 200-250 kg. Były płodne aż do 18. roku życia i rodziły zazwyczaj jedno lub dwa małe. Ich ciąża trwała siedem-osiem miesięcy, poród następował pod koniec zimowania w jaskiniach.
Według szacunków hibernacja w przypadku niedźwiedzi jaskiniowych trwała cztery-pięć miesięcy. To był dla nich bardzo niebezpieczny czas, bo były praktycznie bezbronne. Znaczna ich część nie przeżywała tego okresu. Świadczą o tym kompletne szkielety znajdowane w różnych jaskiniach w całej Europie. Posługując się obserwacjami grizli, naukowcy obliczyli, że podczas zimowego snu, pomimo bardzo spowolnionego metabolizmu, 200-kilogramowy niedźwiedź tracił średnio aż 50 kg wagi.
Osłabione drapieżniki przez pewien czas po hibernacji nie wyruszały daleko w poszukiwaniu jedzenia. Przy czym jaskinię opuszczał wówczas tylko samiec. Samica pozostawała z małymi do czasu, aż nauczyły się dobrze chodzić
Zdaniem badaczy neandertalczycy musieli to zaobserwować, bo dosyć często udawało się im upolować te ogromne i niebezpieczne zwierzęta. Dowody na to uczeni znaleźli w północnych Włoszech.
Jaskinie niedźwiedzie
Naukowcy przebadali dokładnie dwie jaskinie we włoskich Alpach: Rio Secco i Fumane. Pierwsza z nich była, ich zdaniem, typową gawrą, w której niedźwiedzie zapadały zimą na kilka miesięcy w stan hibernacji i gdzie rodziły się ich młode. Leżała na uboczu, osłonięta drzewami. Wejście do niej było niemal niewidoczne z zewnątrz, w pobliżu przepływał strumień.
Jaskinia Fumane była tylko przejściowym schronieniem. Jako bardziej odsłonięta i widoczna była mniej bezpieczna.
W obu grotach i w ich pobliżu naukowcy znaleźli setki tysięcy kości różnych zwierząt. Szczegółowo przebadali ponad 1,7 tys. należących głównie do niedźwiedzi jaskiniowych, ale również do kilku brunatnych. Na znacznej ich części znaleźli nacięcia powstałe podczas oddzielania mięsa, na innych - ślady ugryzień. A także takie, po których widać, że poddane zostały obróbce termicznej. Zazwyczaj chodziło o kości długie łap oraz żebra.
Część kości – np. tych z kręgosłupa – była zmiażdżona. - Jakby w poszukiwaniu szpiku - mówi w rozmowie z tygodnikiem „New Scientist” jeden ze współautorów publikacji prof. Marco Peresani z Uniwersytetu w Ferrarze. - Te niedźwiedzie jaskiniowe zostały upolowane przez neandertalczyków.
„Obecność młodych w obu miejscach sugeruje, że zabijane były też matki. Istnieją dodatkowe dowody na to, że również samce” - napisali uczeni. Te dowody to kości z dwóch niedźwiedzich prąci znalezione w Rio Secco. W tej jaskini zachowały się szczątki co najmniej 12 niedźwiedzi – od kilkumiesięcznych, przez młode i młode dorosłe, po ponad 20-letnie.
Przegrana rywalizacja
Przebadane niedźwiedzie szczątki pochodzą sprzed 44-51 tys. lat, z czasów kultury mustierskiej stworzonej przez neandertalczyków. Produkowali oni wtedy charakterystyczne narzędzia z kamiennych odłupków - odbite od większego kamienia, krótkie, dosyć szerokie i płaskie fragmenty, często w kształcie trójkątów o ostrych brzegach. Setki takich narzędzi naukowcy znaleźli w obu jaskiniach obok kości niedźwiedzi.
Jak twierdzi prof. Peresani, neandertalczycy przybywali do tych jaskiń z dzisiejszych włoskich nizin w poszukiwaniu żywności i odpowiednich kamieni do wytworzenia narzędzi.
- Przy okazji upolowania niedźwiedzia zdobywali skóry, w które się ubierali. A mięso niedźwiedzia było miłą odmianą po kozicach i ptakach, które zwykle łowili – opowiada
Według badacza liczba kości odnalezionych w obu jaskiniach to dowód na to, że neandertalczykom często udawało się upolować niedźwiedzie. Ale to nie oni przyczynili się do ich wyginięcia.
W innym artykule, opublikowanym właśnie w piśmie „Historical Biology”, uczony poinformował o odkryciu szkieletów niedźwiedzi jaskiniowych sprzed ok. 25,5 tys. lat. Ponieważ szczątki ostatnich neandertalczyków pochodzą sprzed ok. 30 tys. lat, prof. Peresani uważa, że niedźwiedzie jaskiniowe wymarły z powodu zmian klimatu i nasilającego się naporu Homo sapiens.